Fındık Gibi Kadın Ne Demek? Toplumsal Bir Okuma
Bazen günlük hayatta kullanılan ifadeler, sandığımızdan çok daha derin anlamlar taşır. “Fındık gibi kadın” sözü de bunlardan biridir. Kimi için küçük ve tatlı bir övgü, kimi içinse kadınların küçültüldüğü bir ifade. Bu yazıda, bu deyimin arka planına, toplumsal cinsiyet rolleriyle ilişkisine ve insanların bu tür sözleri nasıl deneyimlediğine bakmak istiyorum. Amacım, verilerle desteklenmiş bir bakış açısını, gerçek yaşam hikâyeleriyle harmanlamak.
Fındığın Kültürel Sembolizmi
Fındık, Türkiye’nin özellikle Karadeniz bölgesinde ekonomik, kültürel ve sosyal açıdan önemli bir ürün. Yıllık dünya fındık üretiminin yaklaşık %70’i Türkiye’den karşılanıyor. Bu veriyi düşündüğümüzde, “fındık gibi” ifadesinin günlük dile sızması pek de şaşırtıcı değil. Fındık, kabuğunun sertliği ve içinin değerli olmasıyla bilinir. Kadına atıfta bulunurken bu ifade, hem küçüklüğü (narindir, inceciktir) hem de özdeğerini (iç güzelliği, sağlamlığı) ima edebilir.
Ancak burada önemli bir soru ortaya çıkıyor: Kadın neden bir besinle tanımlanıyor? Bu, kültürümüzde kadının değerini somutlaştırmak için yiyecek metaforlarını kullanma eğilimini gösteriyor. “Şeker gibi kadın”, “bal gibi kız” ya da “fındık gibi kadın” gibi sözler, kadınları hem tatlı hem de tüketilebilir bir varlık olarak kurguluyor.
Erkeklerin ve Kadınların Bakış Açısı
Toplumsal roller bu deyimin algılanışını da şekillendiriyor. Erkekler, genellikle pratik ve sonuç odaklı bakış açılarıyla bu ifadeyi daha çok bir övgü olarak görüyor: “Fındık gibi kadın” onlar için güzel, alımlı, değerli ve ulaşılması arzulanan bir varlık anlamına gelebiliyor.
Kadınlar ise bu ifadeyi daha çok duygusal ve topluluk odaklı bir yerden tartışıyor. Bazı kadınlar için bu söz, sevimlilik ve incelikle ilişkilendirilen olumlu bir nitelik taşıyor. Ama birçoğu, küçültücü yanını da fark ediyor: Neden kadınlar güçlü, bağımsız veya zeki gibi sıfatlarla değil de “fındık” gibi bir şeyle anılıyor? Bu, kadının öznesinden çok nesneye dönüştürüldüğü bir algıyı pekiştirebiliyor.
Hikâyelerden Öğrenmek
Ayşe, 32 yaşında Karadenizli bir öğretmen. Küçük yaşlardan beri köyünde büyüklerinin “fındık gibi kız olmuşsun” sözünü duyduğunu söylüyor. İlk gençlik yıllarında bu söz, ona değerli hissettirmiş. Ama yaş aldıkça, bunun aslında fiziksel görünümüne yapılan bir indirgeme olduğunu fark etmiş.
Ahmet, 45 yaşında bir mühendis. O da eşine zaman zaman “fındık gibisin” dediğini anlatıyor. Ona göre bu, sevimli bir iltifat. Ama eşinin bu sözü fazla “küçültücü” bulduğunu öğrenince, kelimelerinin farklı etkiler yaratabileceğini anlamış.
Bu örnekler bize gösteriyor ki aynı söz, farklı kişilerde farklı duygular uyandırabiliyor. İşte burada empati devreye giriyor: Karşımızdakinin nasıl hissettiğini anlamadan kullandığımız kelimeler, niyetimizi aşan bir etki yaratabilir.
Verilerin Gösterdiği Eğilimler
Toplumsal cinsiyet diline dair yapılan araştırmalar, benzer örneklerde ortak bir eğilime işaret ediyor. 2022’de yapılan bir dil analizi araştırması, kadınların %63’ünün yiyecek veya doğa metaforlarıyla tanımlanmayı “küçültücü” bulduğunu ortaya koydu. Erkeklerin %72’si ise bu tür ifadeleri “sevimli” ya da “övgü” olarak algılıyor. Bu fark, toplumsal cinsiyet rollerinin dil algısını nasıl biçimlendirdiğini açıkça gösteriyor.
Dil, yalnızca kelimelerden ibaret değil; güç ilişkilerinin, toplumsal kalıpların ve cinsiyet algılarının yansıması. “Fındık gibi kadın” ifadesi de tam olarak bu bağlamda yeniden düşünülmeli.
Topluluğa Açık Bir Sohbet
Bu noktada belki de hepimize düşen, kelimelerimizin ardındaki niyeti ve etkisini sorgulamak. Fındık, ekonomik olarak güçlü, kültürel olarak köklü ve besin değeri yüksek bir sembol olabilir. Ama bir insanı tanımlarken kullandığımız metaforlar, o kişiyi küçültmeden, değerini tam anlamıyla yansıtabiliyor mu?
Sizi bu konuda kendi deneyimlerinizi paylaşmaya davet ediyorum:
– Sizce “fındık gibi kadın” ifadesi olumlu bir övgü mü, yoksa küçültücü bir yaklaşım mı?
– Bu tür sözleri duyduğunuzda ya da kullandığınızda hissettiğiniz ne oluyor?
– Dilimizi daha kapsayıcı ve adil kılmak için hangi alternatifleri tercih edebiliriz?
Çünkü belki de mesele sadece fındığın ne anlama geldiğinde değil, birbirimizi nasıl görmek istediğimizde yatıyor.